ความขัดแย้งระหว่างรัฐ ทุน และท้องถิ่น : ศึกษาจากการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ บริเวณตำบลเกาะเพชร และตำบลท่าซอม อำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช / ขจรจบ กุสุมาวลี.

บทคัดย่อ : งานวิจัย เรื่อง "ความขัดแย้งระหว่างรัฐ ทุน และท้องถิ่น : ศึกษาจากการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ บริเวณตำบลเกาะเพชร และตำบลท่าซอม อำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช" เป็นการสึกษาความสัมพันธ์ระหว่างรัฐ ทุน และท้องถิ่น บนความขัดแย้งในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ รวมไปถึงมิติประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ การเมือง และสังคม เพื่อทำความเข้าใจ "ท้องถิ่น" ภายใต้ความสัมพันธ์เชิงอำนาจในบริบทที่แปรเปลี่ยนไปในแต่ละช่วงทางประวัติศาสตร์ เนื่องจากลุ่มน้ำปากพนังในอดีตถือว่าเป็นพื้นที่ที่รุ่งเรืองในทางด้านเศรษฐกิจอย่างมาก โดยมีพื้นฐานมาจากการผลิตและการค้าขายข้าวเป็นสำคัญ แต่หลังจากนั้น ในช่วงทศวรรษ 2520 กลับกลายเป็นว่า ลุ่มน้ำปากพนังกลับถูกจัดให้กลายเป็นพื้นที่ยากจนแหล่งหนึ่งของประเทศที่ต้องมีการพัฒนา โครงการพัฒนาต่าง ๆ พยายามเข้ามาส่งเสริมในลุ่มน้ำปากพนัง โดยเฉพาะอย่างยิ่งภาตใต้สถานการณ์ในปัจุจบัน โครงการพัฒนาพื้นที่ล่มน้ำปากพนังอันเนื่องมาจากพระราชดำริ กำลังแปรเปลี่ยนสภาพแวดล้อมโดยฌฉพาะเรื่องการจัดการทรัพยากรน้ำทรัพยากรที่เป็นรากฐานของการเกษตรกรรมและของวิถีชีวิตผู้คนในบริเวณนี้ บริเวณที่ศึกษานี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนังอันกว้างใหญ่ โดยได้เลือกศึกษาในบริเวณที่เป็นรอยต่อระหว่างโซนน้ำจืดกับโซนน้ำเค็ม การแบ่งโซนเป็นส่วนหนึ่งในโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำหากพนังฯ การแบ่างโซนแม้เป็นเพียงเส้นสมมุติเพื่อแบ่งแยกการผลิตระหว่างเกษตรกรรมและการประมง (การเลี้ยงกุ้ง) ออกจากกัน แต่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมขึ้นจริง ความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับสภาพแวดล้อมและภูมิความรู้ของท้องถิ่นที่มีต่อสภาพแวดล้อมรัฐกลับไม่ได้ให้ความสำคัญ มุ่งแต่การพัฒนาเพื่อตอบสนองต่อการผลิตเป็นสำคัญ ไม่เพียงแต่สถานการณ์ของท้องถิ่นต้องเผชิญกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติจากรัฐ แต่ในอีกดานหนึ่งมิติความสัมพันธ์ในเชิงเศรษฐกิจกับทุน พื้นที่บริเวณนี้เป็นนากุ้ง การทำนากุ้งได้พลิกฟื้นท้องถิ่นที่เคยประสบแต่การขาดทุนจากการทำนาข้าวมาสู่รายได้จำนวนมหาศาลที่ตลอดชีวิตการทำนาไม่เคยพบเห็น แต่ ณ วันนี้ สถานการณฺ์ของการเลื้ยงกุ้งแปรเปลี่ยนไปท้องถิ่นต้องประสบกับภาวะการขาดทุนเนื่องจากราคากุ้งตกต่ำ ชาวบ้านเอก็ยากจะถอนตัวจากการทำนากุ้งเนื่องจากภาระหนี้สินที่ผูกพัน ด้วยเหตุนี้ภายใต้ความสัมพันธ์เชิงอำนาจรัฐและทุนต่างเข้ามาครอบงำและสร้างทางเลือกที่จำกัดให้กับท้องถิ่น อย่างไรก็ตาม ผู้คนในท้องถิ่นต่างพยายามปรับตัว เลือกสรรวิธีการ และแสวงหาทางออกให้กับตนเองตามเงื่อนไขและความสามารถที่มีอยู่ เพื่อต่อสู้ดิ้นรนให้ดำรงอยู่รอดภายใต้โครงสร้างแห่งอำนาจที่เป็นอยู่