พรรณนาภูมิสถานพระนครศรีอยุธยา เอกสารจากหอหลวง (ฉบับความสมบูรณ์) / [บรรณาธิการ, วินัย พงศ์ศรีเพียร]

ภูมิสัณฐานและสถานที่สำคัญในเมือง -- สภาพภายในเขตกำแพงพระนคร -- ว่าด้วยพระราชฐานในและนอกเกาะเมือง -- บริเวณโดยรอบเกาะเมือง -- ตลาดในกรุงและรอบกรุง -- ลูกค้าวานิช -- สิ่งซึ่งเป็นหลักเป็นประธานและเป็นพระเกียรติยศพระนคร -- ว่าด้วยโบราณราชประเพณี -- ว่าด้วยตำแหน่งยศพระราชาคณะฐานานุกรม -- เรื่องพระพิไชยเสนา ตำราสำหรับข้าราชการควรประพฤติ -- "คำให้การ" เกี่ยวกับเหตุการณ์สมัยอยุธยาตอนปลาย

หนังสือเล่มนี้ ได้ประมวญจดหมายเหตุสำคัญหลายฉบับเกี่ยวกับประวัติศาสตร์สังคมและวัฒนธรรมของพระนครศรีอยุธยาเข้าไว้ด้วยกัน เอกสารหลักได้แก่ "พรรณนาภูมิสถาน พระนครศรีอยูธยา เอกสารจากหอหลวง" ซึ่งผู้เคยมีชีวิตอยู่ และทันเห็นพระนครศรีอยุธยาก่อนเสียกรุงใน พ.ศ. 2310 ได้จดหมายเหตุลงไว้อย่างครบถ้วนในสมัยต้นรัตนโกสินทร์เพื่อเล่าเรื่องภูมิสัณฐาน และสถานที่สำคัญต่างๆ ตั้งแต่พระราชมณเฑียรสถาน ตลาด วัด และชุมชนในเกาะเมือง และบริเวณรอบเกาะเมืองอยุธยา นับเป็นเอกสารชั้นต้นร่วมสมัยเพียงฉบับเดียวของไทยที่นำชมสถานที่ต่างๆ ในพระนครศรีอยุธยา และแสดงให้เห็นวิถีชีวิตของคนกลุ่มต่างๆ ในสังคมเมืองที่เคลื่อนไหวอย่างมีชีวิตชีวา นอกจากนี้ยังได้รวบรวมเอกสารอื่นๆ ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับพระราชพิธีต่างๆ ที่ไม่ปรากฏในที่อื่นๆ เช่น พระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา พระราชพิธีลงสรง พระราชพิธีโสกันต์เจ้าฟ้าอุทุมพร และพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมเด็จพระเจ้าเอกทัศ ทำเนียบสมณะศักดิ์ และลักษณะการปกครองสงฆ์ พระพิไชยเสนาว่าด้วยหลักราชการ การวางตนและปฏิบัติตนของข้าราชการ จดหมายเหตุความทรงจำเกี่ยวกับเหตุการณ์ในสมัยปลายกรุงศรีอยุธยา -- ปกหน้า